پیشگیری یا کاهش تأثیر فراموشی از طریق واکسن

به گزارش واحد ژنتیک پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، بر اساس تحقیقات اولیه ارائه شده در انجمن قلب و عروق آمریکا، در نشست های علمی پایه علوم قلب و عروق در سال 2023، واکسنی جدید که سلول های ملتهب مغز مرتبط با بیماری فراموشی را هدف قرار می دهد، ممکن است کلید پیشگیری یا اصلاح روند بیماری باشد. پیش از این، محققان دانشکده پزشکی دانشگاه Juntendo در توکیو، واکسنی برای از بین بردن سلول های پیری که گلیکوپروتئین مرتبط با پیری (SAGP) را بیان می کنند؛ واکسن سنولیتیک که بیماری های مرتبط با افزایش سن از جمله آترواسکلروز و دیابت نوع2 را در موش ها بهبود می بخشد، توسعه دادند. مطالعه دیگری همچنین نشان داد که SAGP ها در سلول های گلیال در افراد مبتلا به بیماری فراموشی به شدت بیان می شوند. بر اساس یافته های این مطالعات، محققان این واکسن را روی موش ها آزمایش کردند تا سلول های دارای بیان بیش از حد SAGP را برای درمان بیماری فراموشی هدف قرار دهند. بیماری فراموشی اکنون 50 تا 70 درصد از بیماران مبتلا به زوال عقل در سراسر جهان را تشکیل می دهد. آزمایش واکسن جدید بر روی موش ها به راه بالقوه ای برای پیشگیری یا اصلاح این بیماری اشاره می کند. چالش آینده دستیابی به نتایج مشابه در انسان ها خواهد بود. اگر این واکسن بتواند در انسان موفق باشد، گام بزرگی در جهت به تاخیر انداختن پیشرفت بیماری یا حتی پیشگیری از این بیماری خواهد بود.

بر اساس نتایج این مطالعه، واکسن SAGP رسوبات آمیلوئیدی را در بافت مغز واقع در ناحیه قشر مغز که مسئول پردازش زبان، توجه و حل مسئله است به میزان قابل توجهی کاهش داد. سلول آستروسیت (فراوان ترین نوع سلول گلیال در مغز و یک مولکول التهابی خاص) در موش های دریافت کننده واکسن کاهش یافته است. کاهش در سایر نشانگرهای زیستی التهابی نیز مشاهده شد که نشان می دهد التهاب در مغز در پاسخ به واکسن SAGP بهبود یافته است. یک آزمایش رفتاری روی موش های شش ماهه نشان داد که آنهایی که واکسن SAGP را دریافت کرده اند نسبت به آنهایی که واکسن پلاسبو دریافت کرده اند به طور قابل توجهی نسبت به محیط خود واکنش بهتری نشان می دهند. موش های واکسینه شده با SAGP تمایل داشتند مانند موش های سالم عادی رفتار کنند و آگاهی بیشتری نسبت به محیط اطراف خود نشان دادند. پروتئین SAGP بسیار نزدیک به سلول های مغزی تخصصی به نام میکروگلیا قرار دارد که در دفاع ایمنی سیستم عصبی مرکزی نقش دارند. میکروگلیا به پاکسازی پلاک های آسیب رسان تشکیل شده توسط پروتئین ها کمک می کند. با این حال، آنها همچنین باعث التهاب مغزی می شوند که می تواند به نورون ها آسیب برساند و زوال شناختی را در فرد بدتر کند، که می تواند یکی از دلایل ایجاد بیماری فراموشی باشد.

در بیماری فراموشی، انباشتگی پروتئین های مغز به نام پپتیدهای بتا آمیلوئید با هم جمع می شوند و پلاک هایی را تشکیل می دهند که بین نورون ها جمع می شوند و عملکرد سلولی را مختل می کنند. مشکلات عروقی همچنین ممکن است منجر به شکسته شدن سد خونی مغزی شود که معمولاً مغز را در برابر عوامل مضر محافظت می کند و در عین حال امکان دسترسی به گلوکز و سایر عوامل ضروری را فراهم می کند. این سد خونی مغزی معیوب از رسیدن گلوکز به مغز جلوگیری می کند و از پاک شدن بتا آمیلوئید و پروتئین های سمی که منجر به التهاب مزمن و پیشرفت بیماری فراموشی می شود، جلوگیری می کند.

به گفته محققان، تحقیقات قبلی نشان می دهد که پروتئین SAGP در میکروگلیا بسیار بالا است، به این معنی که میکروگلیا سلول های بسیار مهمی برای هدف قرار دادن در بیماری فراموشی هستند. با حذف میکروگلیاهایی که در حالت فعال هستند، ممکن است التهاب در مغز نیز کنترل شود. یک واکسن می تواند میکروگلیای فعال شده را هدف قرار دهد و این سلول های سمی را حذف کند و در نهایت کاستی های رفتاری ناشی از بیماری فراموشی را ترمیم کند. طبق به روزرسانی آماری انجمن قلب آمریکا در سال 2023، حدود 3.7 میلیون آمریکایی 30 ساله و بالاتر در سال 2017 به بیماری فراموشی مبتلا بودند و پیش بینی می شود که این تعداد تا سال 2060 به 9.3 میلیون افزایش یابد.