تجزیه و تحلیل ژنتیکی بیماری سیترولینمی

به گزارش واحد ژنتیک پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، سیترولینمی، یک اختلال مرتبط با اسیدهای آمینه است. افراد مبتلا به این بیماری، برای دفع آمونیاک بدن با مشکل مواجه می شوند. آمونیاک ماده ای سمی است که از تجزیه پروتئین ها و واحدهای ساختمانی آنها (اسیدهای آمینه) به وجود می آید. وقتی که آنزیم آرژنینو سوکسینیک اسید سینتاز به درستی فعالیت نکند، سطح اسید آمینه سیترولین، آمونیاک و دیگر مواد سمی در بدن افزایش می یابد. افزایش سطح این مواد در خون، می تواند باعث ایجاد آسیب های مغزی و حتی مرگ شود.

آمونیاک ماده ای سمی است به همین دلیل قبل از دفع شدن به اوره تبدیل می شود. اوره ماده ای غیر سمی بوده و به راحتی از طریق ادرار دفع می گردد. اگر آمونیاک به اوره تبدیل نشود، غلظت آن در خون افزایش می یابد. افزایش سطح آمونیاک خون برای مدت طولانی، آسیبهای مغزی را به وجود خواهد آورد. علایم بیماری سیترولینمی و زمان بروز این علایم، در افراد مختلف، متفاوت است.

سیترولینمی یک اختلال چرخه اوره به دلیل کمبود ژن ASS1 است که پروتئین آرژنینوسوکسینات سنتتاز (ASS) را کد می کند و بر اساس تظاهرات بیوشیمیایی به سه نوع طبقه بندی می شود. شیوع آن در کشورهای توسعه یافته حدود 1 در 44300-200000 تخمین زده می شود. این رقم ممکن است در جوامعی با نرخ همخونی بیشتر، مانند جمعیت های خاورمیانه، بیشتر باشد.

علائم بیماری

سیترولینمی نوع 1 (CTLN1) یک بیماری اتوزومی مغلوب نادر است که در اثر کمبود آرژنینوسوکسینات سنتتاز (ASS) ایجاد می شود. تظاهرات از شکل حاد نوزادی تا شکل خفیف تر متفاوت است. تا به امروز، بیش از 93 گونه در ژن ASS1 واقع در کروموزوم 9q43.11 گزارش شده است که مسئول CTLN1 هستند. بروز و پراکنش آنها بر اساس منشاء جغرافیایی و قومیت متفاوت است و یک همبستگی، اگرچه به وضوح مشخص نشده است، بین ژنوتیپ و فنوتیپ بیماری ایجاد شده است.

شکل کلاسیک و رایج ترین آن با شروع نوزادی با هیپوتونی شدید، عدم رشد و نارسایی عصبی مشخص می شود که به طور بالقوه منجر به مرگ زودرس می شود. تظاهرات کمتر شایع عبارتند از اختلال عملکرد کبد، سکته های مغزی، تظاهرات نادر لوپوس، عقب ماندگی ذهنی خفیف تا عمیق، تشنج، کمبود رشد، آب مروارید و کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک پیشرونده است.

افراد هموزیگوت بدون علامت به خوبی توصیف شده اند. با این حال، اینها ممکن است در معرض خطر ایجاد جبران متابولیک حاد در مواجهه با استرس فیزیولوژیکی یا کاتابولیک، مانند بارداری، عفونت، یا تروما باشند. غربالگری نوزادان برای شناسایی بیماری بسیار ضروری است. اغلب کودکانی که بعد از تولد سریعا تحت درمان قرار گرفته اند، اکنون زندگی عادی همراه با رشد و نمو و هوش طبیعی دارند. درمان فوری احتمال افزایش آمونیاک خون را کاهش می دهد. در برخی از بیماران، علیرغم درمان، باز هم حملات ناگهانی افزایش آمونیاک خون دیده می شود. در این کودکان آسیبهای مغزی، مشکلات یادگیری، عقب ماندگی ذهنی و تشنج مشاهده می شود.