علائم و نشانه های سندرم XP
به گزارش روابط عمومی پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، گزرودرما پیگمنتوزوم (XP) یک بیماری ژنتیکی نادر با هشت زیرمجموعه شناخته شده است. این وضعیت در ژاپن، شمال آفریقا و خاورمیانه شایع تر از ایالات متحده و اروپا است و معمولا در دوران کودکی تشخیص داده می شود. همچنین می تواند قبل از تولد تشخیص داده شود. افراد مبتلا به XP حساسیت شدید به نور UV& دارند.
مبتلایان، 10000 برابر بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به سرطان پوست از جمله کارسینومای سلول بازال، کارسینومای سلول‌های سنگفرشی و ملانوم می باشند. علاوه بر این، مبتلایان سندرم XP، 2000 برابر بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به سرطان چشم و سرطان بافت‌های اطراف چشمی هستند. شایان ذکر است که همه این علائم تا قبل از 10 سالگی در فرد مبتلا به سندرم XP آشکار می شود.
علائم و نشانه های سندرم XP
پوست افراد مبتلا به سندرم XP نسبت به اشعه ماوراء بنفش خورشید حساس بوده و DNA پوست آنها دچار آسیب می‌شود. علائم این بیماری ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، ولی بیشترین اثرات را در پوست، چشم و سیستم عصبی اعمال می‌کند.
اثرات پوستی در سندرم XP
تقریباً نیمی از مبتلایان اگر در معرض نور آفتاب به طور مستقیم قرار بگیرند حتی به مدت ۱۰ دقیقه، پوست آنها دچار سوختگی شدید شده و تاول های زخم توأم با درد را به همراه خواهند داشت. این سوختگی ممکن است در طی چند روز یا بیشتر از یک هفته، مشروط بر اینکه در مکان پوشیده و حفاظت شده از نور مستقیم آفتاب باشند، بهبود یابد. گاهی اوقات این سوختگی به قدری شدید می شود که به نظر می رسد، این کودکان را مورد آزار و اذیت قرار داده‌اند.
در کودکان مبتلا به سندرم XP قبل از سن 2 سالگی، لکه های قهوه‌ای مایل به سیاه (لنتیگوس) روی پوست ظاهر می شود. اگر کودک مبتلا در معرض نور آفتاب قرار بگیرد، لکه های لنتیگوس می‌تواند در تمام پوست ظاهر شود، اما اغلب این لکه ها برای اولین بار در صورت پدیدار می شود. لنتیگوس نشانه ای از آسیب پوست ترمیم نشده در اثر برخورد اشعه ماوراء بنفش است. افرادی که مبتلا به سندرم XP هستند اگر به صورت مکرر در معرض نور آفتاب قرار بگیرند، دچار توسعه نقاط پیش سرطانی پوست شده و سریعاً به سرطان پوست مبتلا خواهند شد.
اثرات چشمی در سندرم XP
پلک و سطح چشم مبتلایان سندرم XP که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند، معمولاً در دهه اول زندگی آنان دچار اختلال می‌شود. ترس از نور در کودکان مبتلا به سندرم XP شایع است و این حالت اغلب در کودکی رخ می‌دهد. ملتحمه چشم یا کاسه سفیدی چشم، ممکن است التهاب ناشی از نور خورشید را نشان دهد. افراد مبتلا به سندرم XP، خشکی چشم را تجربه خواهند کرد و علائم خشکی چشم شامل احساس چیزی در چشم، سوزش و قرمزی ثابت چشم می‌باشد. خشکی چشم نیز می‌تواند باعث التهاب مزمن و کراتیت چشم گردد. همچنین کراتیت یا التهاب قرنیه نیز ممکن است در پاسخ به نور خورشید رخ دهد.
در موارد شدید، کراتیت می‌تواند باعث کدورت قرنیه و افزایش تراکم عروق خونی چشم شود، بنابراین ترکیب این اثرات پنهان در بینایی، ممکن است به کوری فرد مبتلا منجر شود. شایان ذکر است که پلک چشم مبتلایان با قرار گرفتن مکرر در معرض نور خورشید، ممکن است دچار آتروفی (پوسیده شدن پلک) شود و مژه‌ها نیز ممکن است شروع به ریزش کنند که همین امر نیز به از دست دادن بینایی کمک می‌کند. سرطان پلک‌ها، سرطان بافت‌های اطراف چشم، سرطان قرنیه و صلبیه (قسمت سفیدی چشم) می‌تواند خیلی زود در طول زندگی مبتلایان سندرم XP رخ دهد.
علت شناسی سندرم XP
سندرم XP اختلال ژنتیکی پوستی است که از الگوی توارثی اتوزومال مغلوب پیروی می کند. سندرم XP براساس نوع ژن های مؤثر در مکانیسم مولکولی به هفت گروه طبقه‌بندی می‌شود که عبارتند از:
سندرم XP نوع 1 (XPA)، سندرم XP نوع 2 (XPB)، سندرم XP نوع 3 (XPC)، سندرم XP نوع 4 (XPD)، سندرم XP نوع 5 (XPE)، سندرم XP نوع 6 (XPF)، سندرم XP& نوع 7 (XPG)
برای ایجاد سندرم XP، به 10 ژن جهش یافته نیاز است که شامل موارد ذیل هستند:
•& & & ژن XPA که در بازوی بلند کروموزوم شماره 9 به صورت 9q22.33 مستقر است.
•& & & ژن XPB یا ERCC3 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 2 به صورت q14.3 2مستقر است.
•& & & ژن XPC که در بازوی کوتاه کروموزوم شماره 3 به صورت p25 13مستقر است.
•& & & ژن XPD یا ERCC2 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 19 به صورت 19q13.32 مستقر است.
•& & & ژن XPE یا DDB2 که در بازوی کوتاه کروموزوم شماره 11 به صورت 11p11.2 مستقر است.
•& & & ژن XPF یا ERCC4 که در بازوی کوتاه کروموزوم شماره 16 به صورت 16p13.12 مستقر است.
•& & & ژن XPG یا ERCC5 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 13 به صورت 13q33.1 مستقر است.
•& & & ژن ERCC1 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 19 به صورت& 19q13.32 مستقر است.
•& & & ژن POLH که در بازوی کوتاه کروموزوم شماره 6 به صورت 6p216 مستقر است.
•& & & ژن RAD2 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 11 به صورت 11q12.2 مستقر است.
فراوانی سندرم XP
سندرم XP از الگوی توارثی اتوزومال مغلوب تبعیت می کند و مردان و زنان را به تعداد مساوی، تحت تأثیر قرار می دهد. برخی جهش های ژن مرتبط با سندرم& XP در نقاط خاصی از جهان شایع تر است. در ایالات متحده آمریکا و اروپا، شیوع فرکانس سندرم XP& حدود 1 در 250000 و یا 1 در 1 میلیون تولد زنده است. در ژاپن سندرم XP بسیار شایع است و فرکانس آن، حدود 1 در 22000 تولد زنده می باشد. مناطق شمال آفریقا مانند تونس، الجزایر، مراکش، لیبی، مصر و شرق خاورمیانه مانند ترکیه، اسرائیل و سوریه نیز افزایش شیوع XP را نشان می دهد.
تشخیص سندرم XP
تشخیص سندرم XP معمولاً براساس یافته های فیزیکی از صورت و پوست بیماران و شرح حال خانواده و خود مبتلایان انجام می پذیرد. برای تأئید تشخیص، نیاز به آزمایش ژنتیک مولکولی در ژن های مؤثر سندرم XP می باشد.
مسیر های درمانی سندرم XP
متأسفانه هیچ درمان قاطعی برای سندرم XP وجود ندارد، اما می توان با حفاظت بیماران از برخورد اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید از میزان آسیب دیدگی و رنج بیماران کاست. پوشیدن لباس های محافظ مانند کلاه، ماسک ضد UV، لباس های آستین بلند، شلوار ضخیم و دستکش های محافظ برای مبتلایان سندرم XP بسیار ضروری می باشد. کرم‌های ضدآفتاب قوی و همچنین داشتن موهای بلند یا حداقل استفاده از موهای مصنوعی بلند نیز می تواند از مبتلایان سندرم XP محافظت کند. شایان ذکر است که همه این موارد تنها زمانی کاربرد دارند که فرد مبتلا به سندرم XP به صورت خفیف یا متوسط بیماری مذکور را داشته باشد، فلذا در صورت شدید بودن سندرم XP، این افراد هرگز نبایستی در روز آفتابی یا اصلاً ساعات روشن روز، بیرون از محل سکونت خود تردد کنند و فقط می توانند شب‌ها بیرون از محل سکونت رفت و آمد داشته باشند.
مبتلایان، 10000 برابر بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به سرطان پوست از جمله کارسینومای سلول بازال، کارسینومای سلول‌های سنگفرشی و ملانوم می باشند. علاوه بر این، مبتلایان سندرم XP، 2000 برابر بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به سرطان چشم و سرطان بافت‌های اطراف چشمی هستند. شایان ذکر است که همه این علائم تا قبل از 10 سالگی در فرد مبتلا به سندرم XP آشکار می شود.
علائم و نشانه های سندرم XP
پوست افراد مبتلا به سندرم XP نسبت به اشعه ماوراء بنفش خورشید حساس بوده و DNA پوست آنها دچار آسیب می‌شود. علائم این بیماری ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، ولی بیشترین اثرات را در پوست، چشم و سیستم عصبی اعمال می‌کند.
اثرات پوستی در سندرم XP
تقریباً نیمی از مبتلایان اگر در معرض نور آفتاب به طور مستقیم قرار بگیرند حتی به مدت ۱۰ دقیقه، پوست آنها دچار سوختگی شدید شده و تاول های زخم توأم با درد را به همراه خواهند داشت. این سوختگی ممکن است در طی چند روز یا بیشتر از یک هفته، مشروط بر اینکه در مکان پوشیده و حفاظت شده از نور مستقیم آفتاب باشند، بهبود یابد. گاهی اوقات این سوختگی به قدری شدید می شود که به نظر می رسد، این کودکان را مورد آزار و اذیت قرار داده‌اند.
در کودکان مبتلا به سندرم XP قبل از سن 2 سالگی، لکه های قهوه‌ای مایل به سیاه (لنتیگوس) روی پوست ظاهر می شود. اگر کودک مبتلا در معرض نور آفتاب قرار بگیرد، لکه های لنتیگوس می‌تواند در تمام پوست ظاهر شود، اما اغلب این لکه ها برای اولین بار در صورت پدیدار می شود. لنتیگوس نشانه ای از آسیب پوست ترمیم نشده در اثر برخورد اشعه ماوراء بنفش است. افرادی که مبتلا به سندرم XP هستند اگر به صورت مکرر در معرض نور آفتاب قرار بگیرند، دچار توسعه نقاط پیش سرطانی پوست شده و سریعاً به سرطان پوست مبتلا خواهند شد.
اثرات چشمی در سندرم XP
پلک و سطح چشم مبتلایان سندرم XP که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند، معمولاً در دهه اول زندگی آنان دچار اختلال می‌شود. ترس از نور در کودکان مبتلا به سندرم XP شایع است و این حالت اغلب در کودکی رخ می‌دهد. ملتحمه چشم یا کاسه سفیدی چشم، ممکن است التهاب ناشی از نور خورشید را نشان دهد. افراد مبتلا به سندرم XP، خشکی چشم را تجربه خواهند کرد و علائم خشکی چشم شامل احساس چیزی در چشم، سوزش و قرمزی ثابت چشم می‌باشد. خشکی چشم نیز می‌تواند باعث التهاب مزمن و کراتیت چشم گردد. همچنین کراتیت یا التهاب قرنیه نیز ممکن است در پاسخ به نور خورشید رخ دهد.
در موارد شدید، کراتیت می‌تواند باعث کدورت قرنیه و افزایش تراکم عروق خونی چشم شود، بنابراین ترکیب این اثرات پنهان در بینایی، ممکن است به کوری فرد مبتلا منجر شود. شایان ذکر است که پلک چشم مبتلایان با قرار گرفتن مکرر در معرض نور خورشید، ممکن است دچار آتروفی (پوسیده شدن پلک) شود و مژه‌ها نیز ممکن است شروع به ریزش کنند که همین امر نیز به از دست دادن بینایی کمک می‌کند. سرطان پلک‌ها، سرطان بافت‌های اطراف چشم، سرطان قرنیه و صلبیه (قسمت سفیدی چشم) می‌تواند خیلی زود در طول زندگی مبتلایان سندرم XP رخ دهد.
علت شناسی سندرم XP
سندرم XP اختلال ژنتیکی پوستی است که از الگوی توارثی اتوزومال مغلوب پیروی می کند. سندرم XP براساس نوع ژن های مؤثر در مکانیسم مولکولی به هفت گروه طبقه‌بندی می‌شود که عبارتند از:
سندرم XP نوع 1 (XPA)، سندرم XP نوع 2 (XPB)، سندرم XP نوع 3 (XPC)، سندرم XP نوع 4 (XPD)، سندرم XP نوع 5 (XPE)، سندرم XP نوع 6 (XPF)، سندرم XP& نوع 7 (XPG)
برای ایجاد سندرم XP، به 10 ژن جهش یافته نیاز است که شامل موارد ذیل هستند:
•& & & ژن XPA که در بازوی بلند کروموزوم شماره 9 به صورت 9q22.33 مستقر است.
•& & & ژن XPB یا ERCC3 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 2 به صورت q14.3 2مستقر است.
•& & & ژن XPC که در بازوی کوتاه کروموزوم شماره 3 به صورت p25 13مستقر است.
•& & & ژن XPD یا ERCC2 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 19 به صورت 19q13.32 مستقر است.
•& & & ژن XPE یا DDB2 که در بازوی کوتاه کروموزوم شماره 11 به صورت 11p11.2 مستقر است.
•& & & ژن XPF یا ERCC4 که در بازوی کوتاه کروموزوم شماره 16 به صورت 16p13.12 مستقر است.
•& & & ژن XPG یا ERCC5 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 13 به صورت 13q33.1 مستقر است.
•& & & ژن ERCC1 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 19 به صورت& 19q13.32 مستقر است.
•& & & ژن POLH که در بازوی کوتاه کروموزوم شماره 6 به صورت 6p216 مستقر است.
•& & & ژن RAD2 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 11 به صورت 11q12.2 مستقر است.
فراوانی سندرم XP
سندرم XP از الگوی توارثی اتوزومال مغلوب تبعیت می کند و مردان و زنان را به تعداد مساوی، تحت تأثیر قرار می دهد. برخی جهش های ژن مرتبط با سندرم& XP در نقاط خاصی از جهان شایع تر است. در ایالات متحده آمریکا و اروپا، شیوع فرکانس سندرم XP& حدود 1 در 250000 و یا 1 در 1 میلیون تولد زنده است. در ژاپن سندرم XP بسیار شایع است و فرکانس آن، حدود 1 در 22000 تولد زنده می باشد. مناطق شمال آفریقا مانند تونس، الجزایر، مراکش، لیبی، مصر و شرق خاورمیانه مانند ترکیه، اسرائیل و سوریه نیز افزایش شیوع XP را نشان می دهد.
تشخیص سندرم XP
تشخیص سندرم XP معمولاً براساس یافته های فیزیکی از صورت و پوست بیماران و شرح حال خانواده و خود مبتلایان انجام می پذیرد. برای تأئید تشخیص، نیاز به آزمایش ژنتیک مولکولی در ژن های مؤثر سندرم XP می باشد.
مسیر های درمانی سندرم XP
متأسفانه هیچ درمان قاطعی برای سندرم XP وجود ندارد، اما می توان با حفاظت بیماران از برخورد اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید از میزان آسیب دیدگی و رنج بیماران کاست. پوشیدن لباس های محافظ مانند کلاه، ماسک ضد UV، لباس های آستین بلند، شلوار ضخیم و دستکش های محافظ برای مبتلایان سندرم XP بسیار ضروری می باشد. کرم‌های ضدآفتاب قوی و همچنین داشتن موهای بلند یا حداقل استفاده از موهای مصنوعی بلند نیز می تواند از مبتلایان سندرم XP محافظت کند. شایان ذکر است که همه این موارد تنها زمانی کاربرد دارند که فرد مبتلا به سندرم XP به صورت خفیف یا متوسط بیماری مذکور را داشته باشد، فلذا در صورت شدید بودن سندرم XP، این افراد هرگز نبایستی در روز آفتابی یا اصلاً ساعات روشن روز، بیرون از محل سکونت خود تردد کنند و فقط می توانند شب‌ها بیرون از محل سکونت رفت و آمد داشته باشند.
