تشخیص ژنتیکی سندروم فاربر لیپوگرانولوماتوز

به گزارش روابط عمومی پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، بیماری فاربر که به عنوان لیپوگرانولوماتوز فاربر نیز شناخته می شود، گروهی از اختلالات متابولیک ارثی به نام بیماری های ذخیره سازی چربی را توصیف می کند که در آن مقادیر اضافی چربی (روغن ها، اسیدهای چرب و ترکیبات مرتبط) تا سطوح مضر در مفاصل، بافت ها و مرکز تجمع می یابد.

علائم و نشانه های بالینی&

سه علامت کلاسیک در این سندروم وجود دارد: صدای خیره کننده یا گریه ضعیف، توده های کوچکی از چربی زیر پوست و در سایر بافت ها (لیپوگرانولوم) و مفاصل متورم و دردناک. افراد مبتلا ممکن است دچار تنفس دشوار، کبد و طحال بزرگ و تأخیر رشدی نیز باشند. محققان هفت نوع سندرم فاربر لیپوگرانولوماتوز را بر اساس ویژگی های خاص خود توصیف کرده اند. نوع 1 شایع ترین یا شکل کلاسیک این وضعیت است و با علائمی مانند طنین خاص صدا، پوست و مشکلات مفصلی همراه است که چند ماه پس از تولد شروع می شود. تأخیر رشد و بیماری ریه نیز معمولاً رخ می دهد. نوزادان متولدشده با نوع 1 سندروم، معمولاً در دوران کودکی جان خود را از دست می دهند.

انواع ۲ و ۳ این سندروم به طور کلی علائم و نشانه های شدیدتری نسبت به سایر انواع دارند. افراد مبتلا به این نوع از سندروم سه نشانه کلاسیک دارند و معمولاً تأخیر رشدی ندارند. کودکان مبتلا به این نوع از سندروم به طور معمول در اواسط تا اواخر دوران کودکی زنده می مانند.

انواع 4 و 5 این سندروم با مشکلات عصبی شدید همراه است. نوع 4 معمولاً به علت وجود ذخایر لیپید عظیم در کبد، طحال، ریه ها و بافت های سیستم ایمنی بدن، سلامتی را تهدید می کند. کودکان با این نوع از سندروم& معمولاً در همان سال اول زندگی، جان خود را از دست می دهند. نوع 5 با کاهش تدریجی مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) مشخص می شود که موجب فلج بازوها و پاها (quadriplegia) ، تشنج، از دست دادن مهارت گفتار، لرزش غیر اِرادی عضلات و تأخیر رشدی می شود. کودکان مبتلا به نوع 5 سندرم& تا اوایل دوران کودکی زنده می مانند.

انواع ۶ و ۷ این سندروم بسیار نادر هستند و افراد مبتلا به اختلالات مرتبط با سندروم فاربر لیپوگرانولوماتوز اختلالات دیگری نیز دارند.

علت شناسی&

سندرم فاربر لیپوگرانولوماتوز در اثر جهش ژن ASAH1 که در بازوی کوتاه کروموزوم شماره 8 به صورت & 8P22 مستقر است، ایجاد می شود. ژن ASAH1 دستورالعمل های لازم برای سنتز آنزیمی به نام اسید سِرآمیداز را فراهم می کند. این آنزیم در بخش های سلولی به نام لیزوزوم ها یافت می شود که مواد را هضم و بازیافت می کنند. اسید سِرآمیداز چربی هایی به نام سِرآمیدها را به چربی به نام اِسفینگوزین و اسید چرب تجزیه می کند. این دو محصول تجزیه شده، برای بازیابی سِرآمیدهای جدید برای استفاده در بدن بازیافت می شوند. سِرآمیدها چندین نقش در سلول ها دارند؛ به عنوان مثال، آنها جزء یک ماده چربی به نام میلین در مغز هستند که سلول های عصبی را عایق بندی و محافظت می کند.

جهش در ژن ASAH1 منجر به کاهش شدید اسید سِرآمیداز، معمولاً کمتر از 10 درصد طبیعی می شود. در نتیجه، آنزیم نمی تواند سِرآمیدها را به درستی تجزیه کند و در لیزوزوم های سلول های مختلف، از جمله در ریه، کبد، روده بزرگ، عضلات مورد استفاده برای حرکت (عضلات اسکلتی)، غضروف و استخوان، ایجاد و انباشته می شود. ایجاد سِرآمیدها همراه با کاهش تجزیه محصولات چربی در سلول ها، احتمالاً علائم و نشانه های سندرم فاربر لیپوگرانولوماتوز را ایجاد می کند. هنوز مشخص نیست که آیا سطح فعالیت اسید سِرآمیداز به شدت اختلال مربوط است یا خیر.

سندرم فاربر لیپوگرانولوماتوز از الگوی توارثی اتوزومال مغلوب پیروی می کند؛ بنابراین برای ایجاد این سندرم، دو نسخه از ژن جهش یافته ASAH1 (یکی از پدر و دیگری از مادر) مورد نیاز است و شانس داشتن فرزندی مبتلا به این سندرم در حالت اتوزومی مغلوب، برای هر بارداری احتمالی به میزان 25% است.

تشخیص

این سندرم بر اساس یافته های بالینی و کلینیکی مبتلایان و برخی آزمایش های پاتولوژیکی، تشخیص داده می شود. دقیق ترین روش تشخیص این سندرم، آزمایش ژنتیک مولکولی برای ژن ASAH1 به منظور بررسی وجود جهش های احتمالی است.